Paradoxes of inclusive teaching practices and the beautiful between

Docenten bewegingsonderwijs in het voortgezet onderwijs doen elke dag opnieuw hun best om zo inclusief mogelijk les te geven. Zij laten zich daarbij leiden door wat er volgens hen hoort of van hen verwacht wordt als professionals. Deze verwachtingen spelen een belangrijk rol in de manier waarop zij bijvoorbeeld groepjes maken, activiteiten kiezen of reageren op het gedrag van leerlingen.

Corina van Doodewaard laat in haar proefschrift zien dat de pogingen van docenten om leerlingen bij de les te betrekken, tegelijkertijd bijdragen aan sociale ongelijkheid tussen leerlingen. Leerlingen die voldoen aan wat docenten passend vinden, bijvoorbeeld ten aanzien van deelname, prestaties, lichaamsnormen en/of gedrag, worden gecategoriseerd als normaal. Leerlingen die daar niet aan voldoen, worden geobjectiveerd en geclassificeerd als ‘anders’. Zo draagt inclusie paradoxaal genoeg tegelijkertijd bij aan uitsluiting.

Het onderzoek van Van Doodewaard toont enkele van deze paradoxen in onderwijspraktijken waarbij inclusie door docenten werd opgevat als ‘vanzelfsprekend’ voor leerlingen die voldoen aan de norm. Leerlingen die niet voldeden aan die norm werden impliciet dikwijls zelf verantwoordelijk gemaakt voor hun inclusie. Dat betekende bijvoorbeeld dat van hen werd verwacht dat zij zich (meer) actief, gemotiveerd, vaardig, enthousiast, slank, gezond, weerbaar, wit, jongensachtig, en gehoorzaam zouden gedragen.

Van Doodewaard pleit ervoor om te stoppen met het zoeken naar mogelijkheden om verschillen te overwinnen, en zo niet langer gevangen te blijven in inclusieparadoxen. Zij pleit ervoor om onderwijs op te vatten als een gebeurtenis die vooraf niet te voorspellen valt. Dat geeft ruimte voor docenten en leerlingen om vanuit een diepgewortelde behoefte aan medemenselijkheid onderwijs te creëren waarin de interactie centraal staat.

Deze publicatie is uitgave nr 110 van het Jan Luiting Fonds.