Werkzame elementen van de beweegvriendelijke omgeving

Vanuit zowel de maatschappij als het beleid is er steeds meer aandacht voor de beweegvriendelijke omgeving. Hoewel de relatie tussen omgevingsfactoren en beweeggedrag veel is onderzocht, is er relatief weinig onderzoek gedaan naar omgevingsveranderingen en beweeggedrag. Deze literatuurverkenning heeft als doel om de volgende vraag te beantwoorden:

Wat is de stand van de internationale wetenschappelijke literatuur over de werkzame mechanismen bij fysieke verandering in de openbare ruimte die bijdragen aan beweeggedrag en welke aanknopingspunten biedt dit voor beleid?

Dat is gedaan in twee stappen: ten eerste zijn meest gebruikte modellen en theorieën op een rij gezet. Vervolgens zijn de systematische literatuuroverzichten naar de manier waarop de omgeving van invloed kan zijn op beweeggedrag, samengevat.

Uit de modellen en theorieën komt naar voren dat de beweegvriendelijke omgeving een complex fenomeen is. Fysieke omgevingsveranderingen hebben volgens deze theorieën invloed op beweeggedrag in samenspel met sociale (bijvoorbeeld sociale cohesie) en motivationele factoren (bijvoorbeeld de houding ten aanzien van beweeggedrag). Bovendien zijn de effecten van omgevingsveranderingen, volgens een systeembenadering, afhankelijk van de context waarin deze plaatsvinden.

Deze complexiteit wordt bevestigd door de systematische reviews die in het tweede deel van dit rapport worden samengevat. Uit zes systematische reviews is een zevental mechanismen geïdentificeerd:

1. Het fysieke ontwerp van de buitenruimte beïnvloedt gevoelens van sociale veiligheid.
2. Het fysieke ontwerp van de buitenruimte beïnvloedt gevoelens van fysieke veiligheid.
3. De aanwezigheid van infrastructuur voor actief transport stimuleert wandelen en fietsen, ook voor mensen met beperkingen.
4. Een buurt met meer connectiviteit zorgt voor meer actief verplaatsingsgedrag, als de infrastructuur van goede kwaliteit is.
5. Esthetisch aangename omgevingen bevorderen gevoelens van veiligheid.
6. Beweegfaciliteiten zorgen voor meer beweeggedrag, mits gecombineerd met programmatisch aanbod.
7. Als meer mensen de buitenruimte gebruiken leidt dat tot positievere gevoelens van sociale veiligheid, waardoor meer mensen de buitenruimte gebruiken.

De resultaten hebben een aantal implicaties voor beleid. Ten eerste hebben een beweegvriendelijke omgeving en veiligheid een wederzijdse relatie. Enerzijds kan inzetten op veiligheid kan een omgeving beweegvriendelijker maken. Anderzijds kan inzetten op een omgeving die beweegvriendelijk is, de veiligheid ten goede komen.

Ten tweede is alleen het aanpassen van de fysieke omgeving vaak niet voldoende. Er moet nagedacht worden of en welk programmatisch aanbod er moet komen en hoe het beheer en onderhoud wordt ingericht.

Ten derde raakt ’de beweegvriendelijke omgeving’ meerdere domeinen; het is een interdisciplinair onderwerp. Samenwerking met andere expertisedomeinen is noodzakelijk om tot een beweegvriendelijke omgeving te komen.