Hoe start je een sociaal sportinitiatief?

Een sportclub op zich biedt een individu al veel op sociaal vlak. Denk aan sociale contacten, de mogelijkheid om vrijwilligerswerk te doen, structuur, gezelligheid, enzovoort. Bovendien ontwikkel je jezelf via sport op fysiek en motorisch vlak, en leer je vaardigheden zoals samenwerking, omgaan met hiërarchie en discipline. Echter… veel mensen met een sociale beperking, die hier juist van kunnen profiteren, komen niet ‘vanzelf’ bij een sportclub terecht. Denk aan eenzame mensen of mensen met een klein sociaal netwerk, jongeren met gedragsproblemen, mensen met een bepaalde afstand tot de maatschappij door een sociale of lichamelijke beperking. Voor het toeleiden van deze mensen naar een sportclub en voor een goede begeleiding bij het behalen van hun (sociale) doelen is meer nodig. In de factsheet ‘Draagvlak creëren voor sociale sportinitiatieven binnen de vereniging’ staan tips over hoe je binnen je sportclub een sociaal sportinitiatief kunt beginnen.

Samenwerking tussen sport en sociaal domein

Voor een sterk sociaal sportinitiatief is samenwerking tussen sport en het sociale domein noodzakelijk. Niet alleen voor de verwijzing, maar ook voor een goede begeleiding van deelnemers. En voor het opstellen van een goed activiteitenprogramma voor de deelnemers. Organisaties uit het sociaal domein, zorg en welzijn hebben veel kennis over kwetsbare doelgroepen: wat zijn hun belangrijkste uitdagingen, wat zijn hun talenten, welke begeleiding hebben ze nodig? Kenniscentrum Sport onderzocht twee jaar lang de samenwerking in 10 coalities die betrokken waren bij het programma Kracht van Sport. In het rapport dat hierover verscheen staan aanbevelingen over samenwerking tussen sport en het sociaal domein. Belangrijke tips die ook in de factsheet over samenwerking te vinden zijn:

1. Werk vanuit een gezamenlijke passie. Als je elkaar vindt in een passie of gezamenlijke ambitie om iets te betekenen voor de doelgroep, kun je daar altijd op terugvallen.
2. Besteed – naast de inhoud – voldoende aandacht aan het proces. Bijvoorbeeld door bij de start van de samenwerking elkaar uitgebreid te vertellen (en te bevragen!) over elkaars belangen, of door tussentijds de samenwerking te evalueren en (grote en kleine) successen te vieren
3. Laat vrijwilligers en professionals uit beide sectoren met elkaar kennis maken en organiseer regelmatig uitwisseling. Voor vrijwilligers in de sport is het tevens van belang dat zij de doelgroep leren kennen. Voor organisaties in zorg en welzijn is het juist belangrijk dat zij leren over het reilen en zeilen binnen de sportclub, en natuurlijk over de mogelijkheden van de inzet van sport als middel.

Voorbeeld Fathers in the game

Veel vaders van niet-westerse afkomst in Rotterdam ervaren problemen met de opvoeding van hun zonen en hebben een slechte band met hen. Deze vaders hebben vaak geen werk en kunnen geen rolmodel zijn voor hun zonen; de zonen communiceren nauwelijks met hun vaders en tonen weinig respect. Het Platform Buitenlanders Rijnmond voor Participatie en Burgerschap in Rotterdam, American Football Club 010 Trojans en zelforganisatie Stichting Al Jisr organiseren dialoogbijeenkomsten en flag-football, met als doel de band tussen vaders en zonen te versterken en de gezinssituatie te verbeteren. Tijdens het flag-football leren de vaders en zonen om samen te werken en te communiceren. Maar bovenal hebben ze plezier met elkaar en leren ze elkaar beter kennen. Na enige tijd gaan de teams van vaders en zonen zelfstandig verder in hun wijk; zo lang als nodig krijgen ze daarbij hulp van een trainer. De 010 Trojans gaan maandelijks hun velden openstellen voor een onderlinge competitie van deze wijkteams.

Combinatie van sporten, bewegen en een sociale component

Een sterk sociaal sportinitiatief helpt deelnemers verder op een ander levensdomein: bijvoorbeeld werk, school, thuissituatie of welzijn. Er is dan meer nodig dan een paar uurtjes sporten of bewegen: een activiteitenprogramma dat zowel binnen de lijnen van het sportveld plaatsvindt als daarbuiten. Daarbij moet het aanbod ‘buiten de lijnen’ aansluiten bij het doel dat je wilt bereiken. Een sterk sociaal sportinitiatief bestaat dus uit sport- of beweegactiviteiten, gecombineerd met een sociaal component gericht op het doel dat je wilt bereiken. Dat kunnen trainingen zijn om sociale vaardigheden te ontwikkelen of bijvoorbeeld sollicitatietrainingen, als je deelnemers wilt begeleiden naar werk. Maar ook (groeps)gesprekken met een coach over opvoedingsvraagstukken of problemen thuis. Ook de inzet van een maatje of buddy kan voor deze doelgroepen een grote impact hebben. Maak bij het inrichten van een activiteitenprogramma waar mogelijk gebruik van bestaande interventies via de website sport- en beweeginterventies of via www.movisie.nl.

Voorbeeld Trainerskracht

Bij Voetbalvereniging De Meern worden risicojongeren begeleid en getraind om zelf voetbaltrainingen te geven aan kinderen. De vereniging werkt in de coalitie samen met de Hogeschool Utrecht en Stichting Harten voor Sport. Door de jongeren veel verantwoordelijkheid en goede begeleiding te geven, groeit hun zelfvertrouwen en ontwikkelen ze vaardigheden die ze in hun opleiding of werk kunnen benutten. Voor de vereniging wordt het wachtlijstprobleem aangepakt. Trainerskracht heeft een duidelijke verbinding met de voetbalvereniging, maar vertoont ook overeenkomsten met Coach Actief, Krajicek Scolarshippers op de playground en het Cruijff Foundation Community Program. Deze meer wijkgerichte programma’s zijn door de ontwikkelaars van Trainerskracht ook als inspiratiebron gebruikt.

Inzet van vrijwilligers en maatjes

De kwaliteit van de begeleiding en het persoonlijk contact tussen begeleiders en deelnemers is erg belangrijk in een sociaal sportinitiatief. Niet zelden fungeren de trainers als ook rolmodel. In de sportsector zijn verreweg de meeste trainers en coaches vrijwilligers. In sociale sportinitiatieven hebben de deelnemers echter meestal meer of andere begeleiding nodig dan de ‘gewone’ leden van een sportclub. Bespreek met je samenwerkingspartners hoe de begeleiding eruit moet zien, en welke kennis en vaardigheden hiervoor nodig zijn. Dan kun je vervolgens bekijken of vrijwillige begeleiders voldoende kwaliteit kunnen bieden, of dat zij bijvoorbeeld een training of bijscholing nodig hebben. In sommige gevallen is de betrokkenheid van professionals noodzakelijk of wenselijk. Het is goed om je te realiseren dat de inzet van vrijwilligers juist ook van grote toegevoegde waarde kan zijn. Veel kwetsbare doelgroepen hebben veelvuldig contact met hulpverleners (professionals), terwijl hun sociale contacten met ‘gewone mensen’ juist beperkt zijn. Contacten met vrijwillige begeleiders of maatjes, vinden zij vaak prettig en een verrijking van hun leven. Meer informatie en tips is te vinden in de factsheets ‘Vrijwilligers in sociale sportinitiatieven’ en ‘Maatjes inzetten bij sociale sportinitiatieven’.

Voorbeeld Schaatsen en inline skaten is Super COOL

De Almeerse Schaatsvereniging, de Almeerse vrijwilligerscentrale VMCA en Triade (zorg en welzijn) bieden sportlessen aan mensen met een beperking in Almere, vergelijkbaar met de interventie ‘Iedereen kan sporten’. Omdat mensen met een – veelal meervoudige – beperking vaak minder betrokken zijn bij de maatschappij, heeft Super Cool een maatjesaanpak aan de sportlessen gekoppeld. Vrijwilligers gaan als maatje met de deelnemers schaatsen en skaten. Daarnaast doen ze buiten het sporten om leuke activiteiten met elkaar, om te zorgen voor meer sociale integratie.

Voorbeeld De KinderCoalitie

Stichting Netwerk is hier de projectleider in een coalitie met de gemeente Hoorn en tennisvereniging De Hulk. Doel van dit project is kinderen uit groep 7/8 uit een achterstandswijk uit een sociaal isolement te halen en hun thuissituatie te verbeteren. Ouders zijn ook een belangrijke doelgroep, omdat zij weinig betrokken zijn bij (de school van) hun kinderen. In kleine groepjes krijgen de kinderen een vaste mentor: een jongere uit dezelfde wijk die als rolmodel dient. De jonge mentoren hebben een intensieve training gehad en begeleiden de Kindercoalities bij het sporten, maar ook daarbuiten. Iedere maand organiseren ze een sportles met de ouders en wordt er geëvalueerd. Vervolgens wordt er overgestapt naar een nieuwe sportactiviteit in de wijk.

Financiering en borging van een sociaal sportinitiatief

Er komt helaas geen nieuwe editie van Kracht van Sport, maar het Oranje Fonds blijft goede, startende sociale sportinitiatieven wel financieel steunen. De voorwaarden en criteria hiervoor zijn te vinden in de factsheet ‘Geld aanvragen voor een sociaal sportinitiatief – Oranje Fonds criteria’ en op de website van het Oranje Fonds. Ben je al gestart en wil je jouw project verduurzamen? Dan is het essentieel om de opbrengsten van je project goed in beeld te brengen. Hiervoor heb je een monitoring en evaluatieplan nodig, maar ook een communicatieplan. Want het is belangrijk om – ook al ben je op zoek naar financiering – vooral te vertellen over de opbrengsten en resultaten van je project en niet alleen over de kosten. Laat zien wat de resultaten zijn en wat jouw initiatief uniek maakt. Tips zijn te vinden in de factsheet ‘Zichtbaar maken van opbrengsten’.

In de factsheet ‘Financiering en borging van een sociaal sportinitiatief’ staan praktische tips. Het uitgangspunt hierbij is dat borging niet alleen over financiering gaat. Ook de inzet van deskundige mensen, een goede samenwerking, materialen en een accommodatie en een sterkte communicatieboodschap en de inzet van media zijn van belang. Als je dit allemaal voor elkaar hebt, sta je sterker als je om een financiële bijdrage vraagt. In de factsheet staan verder tips om draagvlak te creëren, een eigen bijdrage aan deelnemers te vragen (bijvoorbeeld via vrijwillige inzet) en om fondsen of subsidieregelingen te benutten.

Programma Kracht van Sport

Het Oranje Fonds is het programma Kracht van Sport gestart in samenwerking met Kenniscentrum Sport en NOC*NSF. In 2014 en 2015 hebben 18 coalities van organisaties uit de sport, zorg en welzijn een sociale sportinitiatief ontwikkeld en uitgevoerd. Binnen het programma kregen de coalities niet alleen financiële steun, maar ook inhoudelijke ondersteuning. De aftrap werd gedaan in januari 2014 in een Startweekend met inhoudelijke thema’s en aandacht voor teambuilding. Vervolgens kregen alle coalities procesbegeleiding bij het vormen van een coalitie en werden er gedurende het tweejarige programma uitwisselingsbijeenkomsten georganiseerd. Daarnaast mochten alle coalities gebruik maken van een ondersteuningsaanbod van trainingen en workshops. Tot slot was er nog de mogelijkheid om bij specifieke vragen of problemen advies-op-maat in te winnen van experts, adviseurs of procesbegeleiders. 24 coalities namen deel aan het Startweekend; 18 coalities hebben het volledige programma doorlopen en zijn serieus bezig met de verduurzaming van hun initiatief. Op 14 april is het programma afgesloten met een bijeenkomst waarin de opbrengsten en bevindingen zijn gedeeld met programmadeelnemers en andere bezoekers.

Bekijk het algemene filmpje van het Kracht van Sport programma en de korte filmpjes van de deelnemende coalities.