Bewegen met kanker
In het verleden was het advies bij de diagnose kanker: houd je rustig! Deze raad is al lang achterhaald. Actief revalideren en je actief voorbereiden op operatie, chemobehandeling en bestralingen is het devies!
Bewijs
Verschillende literatuuroverzichten en meta-analyses tonen aan dat lichamelijke training tijdens en na de behandeling van kanker een gunstig effect heeft. Voorbeelden van positieve gevolgen zijn verbeterde fysieke fitheid, verminderde vermoeidheid en depressie en verbeterde kwaliteit van leven. Volgens zogenaamde observationele studies is er een relatie tussen de lichamelijke activiteit en de overlevingskans van kankerpatiënten. Mensen met borst-, darm- en prostaatkanker die matig tot zeer lichamelijk actief zijn, hebben een circa 50 % lagere kans om binnen drie tot tien jaar te overlijden aan kanker dan inactieve mensen. Goed uitgevoerde gerandomiseerde studies moeten het causale verband tussen lichamelijke activiteit en overlevingskans nog bevestigen. Om specifieke richtlijnen over bewegen bij kankerpatiënten te ontwikkelen (type, frequentie, intensiteit en duur van het beweegprogramma) per kankersoort, voor iedere periode in het behandelproject en voor specifieke behandeldoelen is dus meer onderzoek nodig.
Richtlijnen voor kankerpatiënten
Een aantal organisaties stelde de eerste richtlijnen voor bewegen voor kankerpatiënten op. In 2003 publiceerde de American Cancer Society (ACS) voor het eerst een oncologische richtlijn over beweging en voeding. In 2012 is alweer de derde versie gepubliceerd. Deze herziene versie adviseert ten minste vijf dagen in de week 30 minuten, bij voorkeur 45-60 minuten, matig tot zeer intensieve lichamelijke activiteiten te verrichten in aanvulling op de normale dagelijkse activiteiten.
In 2010 kwam de American College of Sports Medicine (ACSM) met een richtlijn voor kankerpatiënten. Deze richtlijn adviseert inactiviteit te vermijden, zo snel mogelijk na een operatie terug te keren naar het normale dagelijkse activiteitenpatroon en zoveel mogelijk te bewegen tijdens en na de behandeling. Aanbevelingen voor aerobe training en kracht- en flexibiliteitstraining komen overeen met de trainingsnorm voor de algemene bevolking.
In Nederland is in 2012 de richtlijn Oncologische revalidatie opgesteld op initiatief van het Integraal Kankercentrum Nederland. De richtlijn beveelt kankerpatiënten aan aerobe training (lopen en fietsen) en progressieve spierkrachttraining van ten minste matige intensiteit, afgestemd op het individuele fitheidsniveau uit te voeren.
KNGF ontwikkelde in 2011 de standaard beweeginterventie oncologie voor fysiotherapeuten. Deze standaard beschrijft de plaats van een beweegprogramma binnen de zorgketen en de rol van de fysiotherapeut. Hieronder staan twee beweeg- en revalidatieprogramma’s voor mensen met kanker beschreven.
Voorbeelden van beweegprogramma’s
-
Herstel en Balans is een revalidatieprogramma voor mensen met kanker. Het programma richt zich op minder klachten na de behandeling en een betere kwaliteit van leven. Vijftien jaar geleden startten de eerste revalidatieprogramma’s Herstel en Balans. Dit programma leverde goede resultaten op en is nu doorontwikkeld naar de modulaire revalidatieprogramma’s aanbod volgens de richtlijn. De revalidatie wordt per 2016 niet meer onder de naam Herstel & Balans aangeboden omdat het programma Herstel & Balans geborgd is in de reguliere zorg.
-
Speciaal voor mensen die behandeld zijn voor kanker is in verschillende fysiotherapiepraktijken een beweegprogramma ontwikkeld: Beweegprogramma Oncologie (Kanker) Tijdens het programma begeleidt een fysiotherapeut met specifieke deskundigheid op het gebied van kanker de patiënt op een verantwoorde manier naar een actieve leefstijl.
Bewegen in fitnesscentra
De Vereniging voor Sportgeneeskunde (VSG), Stichting Tegenkracht en brancheorganisatie Fit!vak organiseerden in 2015 een symposium waar zij het Kennisdossier beweeg- en sportbegeleiding bij kanker presenteerden. Het dossier biedt beweegprofessionals achtergrondinformatie over hoe zij kankerpatiënten die willen sporten, optimaal kunnen begeleiden. Onderdeel daarvan is een specifieke vragenlijst voor de doelgroep (ex)kankerpatiënten. De vragenlijst vertaalt zich in een ‘beslisboom’, waarmee de sportbegeleider eenvoudig kan vaststellen of de kankerpatiënt op een veilige manier begeleid kan worden, of dat aanvullende kennis van een sportarts of oncologisch fysiotherapeut nodig is.
Hoe kijken borstkankerpatiënten aan tegen sport?
In het kader van het Onderzoek ‘Sport in Tijden van Ziekte’ is een rapportage verschenen van een verkennende studie naar hoe mensen die borstkanker hebben (gehad) in het leven staan, wat zij aan sport en/of bewegen doen, wat zij daarvan vinden en in hoeverre zij goede begeleiding (hebben) ervaren bij het (weer) oppakken van bewegen en/of sport na de diagnose.
Conclusie
Oncologische revalidatie zal de komende jaren een steeds belangrijker aspect van de oncologische zorg worden. Onderdeel van deze revalidatie zijn training- en voedingsinterventies. Uit de geraadpleegde bronnen blijkt wel dat er nog veel onderzoek nodig is om zorg op maat te kunnen leveren.