Investeren in actief transport leidt tot betere volksgezondheid

Gemeenten proberen met actief beleid problemen als luchtvervuiling, opstoppingen en geluidsoverlast tegen te gaan. Tegelijkertijd worden mensen verleid tot een gezonde leefstijl door meer te bewegen en gezonder te eten. Steden als Houten en Den Bosch staan al jaren bekend als fietssteden en Groningen wil haar imago als fietsstad extra versterken door een ambitieuze nieuwe fietsstrategie.

Gezonder leefklimaat

Met enig cynisme zou je kunnen denken dat de kans op letsel toeneemt naarmate meer wandelaars en fietsers zich gaan mengen met het gemotoriseerde verkeer. Maar een goede wandel- en fietsinfrastructuur om gezonde mobiliteit van en naar school en werk te bevorderen, kan ook positieve gezondheidseffecten hebben. Het is daarom niet makkelijk een antwoord te geven op de vraag of meer actief transport leidt tot een gezonder leefklimaat.

Gezondheidseffectschatting

Om verschillende positieve en negatieve effecten op de gezondheid in kaart te brengen, heeft een internationale groep onderzoekers onder leiding van Mueller een health impact assessment uitgevoerd. Door middel van een health impact assessment (gezondheidseffectschatting) wordt een beleidsvoorstel, programma of project beoordeeld op mogelijke effecten voor de gezondheid. De uitkomsten kunnen vervolgens worden ingezet om besluitvorming rondom beleidsbeslissingen te ondersteunen met een gedegen onderbouwing.

Gevolgen

De onderzoekers hebben in een systematische review de resultaten van een dertigtal studies naar het effect van actief transport betrokken in hun analyse. Die studies gaan over heel verschillende regio’s, van Noord-Amerika, Europa (inclusief Nederland), India, tot Nieuw-Zeeland en Australië. De onderzoekers hebben daarbij met name gekeken naar de gevolgen van actief transport voor meer bewegen op landelijk niveau en daarmee samenhangend lager risico op chronische aandoeningen, naar het aantal verkeersongevallen, de gevolgen voor luchtverontreiniging en voor geluidsoverlast. Uit de review blijkt dat een overgrote meerderheid van de studies positieve gezondheidseffecten laat zien.

Bewegen & chronische aandoeningen

De positieve gezondheidseffecten richten zich met name op een toename van bewegen en het tegengaan van veel zitten. Hoewel de onderzoekers nog waarschuwen voor mogelijk compensatiegedrag – fietsen naar je werk hoeft niet te beteken dat je in z’n totaliteit meer gaat bewegen – tonen verreweg de meeste studies aan dat lopen en fietsen naar werk en andere bestemmingen effectief bijdraagt aan het overall meer bewegen. Meer bewegen van de bevolking leidt vervolgens tot een daling van het aantal mensen dat vroegtijdig sterft, dat hart- en vaataandoeningen, type 2 diabetes of kanker heeft, dat onnodig vaak valt, dat kampt met gewichtstoename of onnodig snel achteruit gaat in zijn mentale gezondheid.

Verkeersongevallen

Bij een toename van actief transport neemt het aantal gewonden en dodelijke verkeersslachtoffers vaker toe (14 studies) dan af (6 studies). De negatieve effecten zijn op maatschappelijk niveau echter lang niet zo groot als de positieve effecten door meer bewegen. Een overall afname van gemotoriseerd verkeer; meer veiliger transport zoals openbaar vervoer en meer fietsers waardoor automobilisten hun rijgedrag moeten aanpassen, leidt weer tot minder slachtoffers. Door veiligheidsmaatregelen te nemen vóór een grote toename in actief transport, zal de balans eerder doorslaan naar minder dan naar meer slachtoffers.

Levensduur

Ook op individueel niveau lijkt het overstappen van gemotoriseerd vervoer naar actief transport duidelijke voordelen te hebben: Nederlandse onderzoekers onder leiding van De Hartog berekenden dat de overstap leidt tot een gemiddeld verlies in levensduur van vijf tot negen dagen door ongevallen en 0,8 tot 40 dagen door luchtverontreiniging, tegenover een veel grotere winst van drie tot veertien maanden door meer bewegen.  

Luchtverontreiniging

Blootstelling aan luchtverontreiniging neemt in zijn geheel door actief transport af, hoewel deze positieve effecten relatief klein zijn op het totaal van positieve gezondheidseffecten. Twee studies vonden grote positieve effecten, maar deze interventies gingen gepaard met een substantiële afname in gemotoriseerd vervoer. Denk hierbij aan het autoluw maken van een binnenstad. Verder laten de resultaten zien dat blootstelling aan luchtverontreiniging afneemt voor de totale bevolking, maar dat degene die zich lopend of fietsend verplaatsen, met name op fiets- en wandelpaden direct gelegen naast de weg met gemotoriseerd verkeer, meer worden blootgesteld aan vervuilde lucht.  

De gevolgen voor de gezondheid zijn echter klein. Om ook de fietser of wandelaar optimaal mee te laten profiteren van zijn gedrag zijn gescheiden trajecten voor wandelaars, fietsers en gemotoriseerd verkeer wel aan te bevelen.

Geluidsoverlast

Een onderbouwing voor actief transport vanuit het perspectief van geluidsoverlast is moeilijker te geven. De verschillende studies toonden een nogal divers beeld wat betreft effecten op geluidsoverlast. Langdurige blootstelling aan geluid verhoogt het risico op hart- en vaataandoeningen en diabetes.

Conclusie

De netto maatschappelijke gezondheidsopbrengsten door de inzet van gezonde mobiliteit blijken zeer positief te zijn, waarbij het meer bewegen de grootste impact heeft op de gezondheid van de bevolking. Uiteraard zullen de effecten anders uitpakken voor situaties in verschillende landen en regio’s. Het totaal resultaat van dit overzicht van onderzoek ondersteunt landelijk en lokaal beleid om actief transport te stimuleren. Hierbij rekening houdend met eventuele negatieve aspecten, zoals een toename van het aantal ongelukken en de kans op blootstelling aan vervuilde lucht.

Hoe nu verder?

Om aan de slag te gaan met gezonde mobiliteit binnen uw gemeente staan op Allesoversport meer artikelen over Beweegvriendelijke omgeving. Publicaties over gezonde mobiliteit kunt u vinden in de Kennisbank Sport en Bewegen. Voor vragen kunt u contact opnemen met Jeroen Hoyng: jeroen.hoyng@kenniscentrumsportenbewegen.nl, telefoon 06- 31 75 37 16.

Bronnen: Health impact assessment of active transportation: A systematic review en Do the health benefits of cycling outweigh the risks?