Sportverenigingen beter benutten voor mensen met psychische problemen

Gemeenten hebben een interne en externe regisserende rol als het gaat om het benutten van de maatschappelijke potentie van sportverenigingen voor mensen met psychische problemen. De inzet van sport als middel voor doelen op het gebied van gezondheid (mentaal en fysiek) en participatie raakt diverse gemeentelijke beleidssectoren, waardoor interne regie gewenst is. Het gemeentelijk beleid wordt sterker als het gezondheids-, sport- en Wmo-beleid op elkaar is afgestemd en deze sectoren met elkaar samenwerken. Zo valt wat betreft het Wmo-beleid aansluiting te vinden bij het vergroten van de sociale samenhang in wijken en buurten, dagbestedingsactiviteiten en het beschermd wonen voor cliënten met ernstige psychiatrische problemen. Een optie is om met dagactiviteitencentra en sportverenigingen te kijken naar de ontwikkeling van nieuwe sportieve dagbestedingsarrangementen, met gebruikmaking van de verenigingslocaties.

Arbeidsparticipatie

Naast genoemde beleidsterreinen is er ook een nadrukkelijke link met het gemeentelijk beleid omtrent sociale zaken en werkgelegenheid. Psychische problemen kunnen de arbeidsparticipatie negatief beïnvloeden. Omgekeerd leidt participatie vaak tot meer welbevinden en een betere gezondheid. Sportverenigingen kunnen op het gebied van arbeidsreïntegratie een rol vervullen, zoals uit initiatieven in Alkmaar en Enschede blijkt. In deze gemeenten zijn recent initiatieven gestart om mensen met een uitkering werkervaring te laten opdoen bij sportverenigingen. Via bijvoorbeeld de businesspartners van de verenigingen stromen deze mensen vervolgens door naar een betaalde baan.

> Kijk voor meer voorbeelden in de Brochure ‘Sport Beweegt naar Werk’.

Bijeenbrengen van partijen

De externe regisserende rol van gemeenten kan variëren van sturend tot faciliterend. In eerste instantie gaat het om het mobiliseren en bijeenbrengen van partijen zoals sportverenigingen en organisaties op het gebied van de geestelijke gezondheidszorg. Belangrijke vertrekpunten hierbij zijn de sportvraag van cliënten uit de geestelijke gezondheidszorg en de mogelijkheden die sportverenigingen hen kunnen bieden. Om in gesprek te komen met sportverenigingen die zich willen inzetten voor mensen met psychische problemen kunnen gemeenten bijvoorbeeld de vitaliteitsscan van het Mulier Instituut gebruiken. Deze brengt in beeld in hoeverre sportverenigingen een maatschappelijke actieve rol willen en kunnen spelen.

Behouden kernfunctie

In een partnerschap tussen zorgorganisaties en verenigingen is het belangrijk dat gemeenten er op toezien dat partijen hun kernfunctie behouden. Zo is het geven van behandeling aan mensen met psychische problemen het domein van de GGZ en vormt de GGZ bij uitstek een plaats om met mensen met psychische problemen over het belang van een gezonde leefstijl (waaronder sport) te praten. Sportverenigingen zijn daarentegen bij uitstek een plaats voor het verrichten van vrijwilligerswerk en het beoefenen van sport door mensen met psychische problemen. Jarenlange ervaring die Sportservice Noord-Holland met het aangepast sporten heeft opgedaan (voor mensen met lichamelijke of verstandelijke beperking) heeft duidelijk gemaakt dat verenigingen daartoe ondersteuning nodig hebben. Gemeenten kunnen deze bieden door bijvoorbeeld hun buurtsportcoaches hierin een rol te geven en deze te laten bijscholen door de GGZ omtrent specifieke problematiek van GGZ-cliënten.

Monitoring van resultaten van activiteiten

Een aandachtspunt is tenslotte de monitoring van resultaten van activiteiten die in het partnerschap worden verricht. Dit is belangrijk omdat er nog een zeer beperkt aantal goed beschreven projecten en methodieken beschikbaar is, in het bijzonder dagbestedingsprogramma’s, om sportbeoefening en vrijwilligerswerk onder mensen met psychische problemen te bevorderen. Bovenstaande is vertaald naar een aantal handvatten om sportverenigingen beter en breder te benutten voor mensen met psychische problemen. Deze staan in het kader hieronder.

Handvatten voor betrokken partijen

• Breng in kaart in hoeverre sportverenigingen een maatschappelijk actieve rol willen hebben ten opzichte van mensen met psychische problemen, bijvoorbeeld door de inzet van de vitaliteitsscan van verenigingen (Mulier Instituut).
• Inventariseer de wensen en behoeften van de GGZ-cliënten aan sport, alsmede de wensen voor het verrichten van vrijwilligerswerk (en betaald werk).
• Kom bij elkaar met GGZ-instellingen, GGZ-cliëntenorganisaties en vitale maatschappelijk gerichte sportverenigingen zodat je elkaar leert kennen en stel gezamenlijke doelen en een plan op.
• Leg het accent op de mens achter het label ‘(ex-)psychiatrisch patiënt’ en op kwaliteiten en mogelijkheden in plaats van eventuele beperkingen.
• Organiseer therapeutische beweegactiviteiten (zoals runningtherapie) of activiteiten van GGZ-activiteitencentra op de locaties van sportverenigingen.
• Bied ondersteuning in de vorm van een ‘sportmaatje’ om mensen te introduceren in een reguliere groep of start aparte groepen voor mensen met aanhoudende psychosociale problemen.
• Zorg dat betrokken partijen hun kernfunctie behouden. Zo is het geven van therapie aan GGZ-cliënten voorbehouden aan daartoe opgeleide professionals.
• Richt de ondersteuning van sportvrijwilligers op het verzorgen van een sociaal veilige sportomgeving voor mensen met psychische problemen.
• Vergeet niet dat de regie van het herstelproces bij GGZ-cliënten zelf ligt.
• Ondersteun cliënten bij het maken van hun keuze om eventueel door te stromen naar verenigingssport.
• Voer een gedegen monitoring uit naar de effecten van de activiteiten die georganiseerd worden vanuit het partnerschap.

Bron: Linda Schouten en Marijke Vellekoop, Toegankelijkheid sportverenigingen voor mensen met psychische problemen. White paper op het gebied van Wmo & Sport. Sportservice Noord-Holland & GGZ Noord-Holland-Noord, maart 2015.